Algemeen
Algemeen
Het beleidsdocument 'Risicomanagement en weerstandsvermogen gemeente Dalfsen' is op 1 april 2014 door uw raad vastgesteld. Dit document bevat de kaders ten aanzien van de reikwijdte en toepassing van risicomanagement binnen de gemeente Dalfsen en is daarmee de basis voor deze paragraaf.
In het beleidsdocument is de definitie van een risico als volgt verwoord:
"De kans op het optreden van een gebeurtenis met een negatief gevolg voor de organisatie".
Uit deze definitie volgt dat een risico de volgende drie elementen bevat:
- Een kans op het optreden van een gebeurtenis (p<1)
Het gaat hier dus om een mogelijke gebeurtenis. Als iets 100% zeker is, is het geen risico meer.
- Negatief gevolg
De negatieve gevolgen van een risico kunnen zowel financieel als niet financieel van aard zijn. We richten ons echter hoofdzakelijk op het in kaart brengen van de financiële gevolgen die de gebeurtenissen met zich meebrengen. Risico’s die mogelijk leiden tot aantasting van het imago van de gemeente dan wel andere niet-financiële gevolgen te weeg kunnen brengen, worden niet gekwantificeerd.
- Een betrokkene, voor wiens rekening de negatieve gevolgen komen
De betrokkene is hierbij de gemeente Dalfsen als organisatie.
Risicomanagementproces
Risicomanagement is het cyclische proces dat bestaat uit verschillende stappen met als doel de gevolgen van de risico's te voorkomen en de kans erop te verkleinen. Voor de totstandkoming van deze paragraaf is het volgende proces doorlopen. Allereerst is gemeentebreed een risico-inventarisatie uitgevoerd. Vervolgens zijn de risico's gekwantificeerd door de kans en het gevolg in te schatten. Hierbij is gebruikt gemaakt van 'referentiebeelden'. Voor de beoordeling van de kans dat een risico zich voordoet, zijn de volgende vijf klassen met de referentiebeelden gehanteerd:
Klasse | Referentiebeelden | Kwantitatief |
---|---|---|
1 | < of 1 keer per 10 jaar | (10%) |
2 | 1 keer per 5-10 jaar | (30%) |
3 | 1 keer per 2-5 jaar | (50%) |
4 | 1 keer per 1-2 jaar | (70%) |
5 | 1 keer per jaar of > | (90%) |
Geldgevolg
Hiervoor hanteren we vijf klassen met de volgende indeling:
Klasse | Geldgevolg | |
---|---|---|
0 | Geen geldgevolgen | |
1 | x < € 26.500 | (< 0,05% van begroting) |
2 | € 26.500 < x > € 106.000 | (0,05 - 0,2% van begroting) |
3 | € 106.000 < x > € 265.000 | (0,2 - 0,5% van begroting) |
4 | € 265.000 < x > € 530.000 | (0,5 - 1% van begroting) |
5 | x > € 530.000 | (> 1% van begroting) |
Vervolgens is per risico de risicoscore bepaald. Dit is gedaan door van elk risico de bepaalde klassen van kans en gevolg te vermenigvuldigen volgens de formule:
Risicoscore = klasse kans x klasse geldgevolg
De maximale risicoscore is: 5 x 5 =25. Dit levert een 'bruto-risico' op, namelijk: de omvang van het risico exclusief het effect van de beheersmaatregel.
Gelijktijdig met het in beeld brengen van de risico's zijn ook de beheersmaatregelen in beeld gebracht. Een beheersmaatregel is gericht op het voorkomen of reduceren van een risico danwel het beperken van de impact op de organisatie. Dit levert netto-risico's op: namelijk de omvang van het risico inclusief het effect van de beheersmaatregel. In onderstaande tabel is een top 10 van de netto-risico's opgenomen. Op basis van de netto-risico's wordt de doorvertaling naar het weerstandsvermogen gemaakt.
N.B. Het beleid en de risico’s die samenhangen met de grondexploitatie zijn afzonderlijk benoemd in de paragraaf Grondbeleid.
Risicokaart
De risicokaart geeft inzicht in de spreiding van de risico’s naar kans en gevolg. Het geeft ook een beeld van de verhoudingen tussen de risico’s, van laag, midden en hoog. Per risicoscore wordt aangegeven hoeveel risico’s zich in het betreffende vak bevinden.
Geld gevolg
>1% | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | ||
0,5 - 1% | 0 | 0 | 2 | 0 | 0 | ||
0,2 - 0,5% | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 | ||
0,05 - 0,2% | 1 | 0 | 2 | 1 | 3 | ||
<0,05% | 2 | 0 | 1 | 1 | 0 | ||
Kans % | 10% | 30% | 50% | 70% | 90% |
Een risico dat zich in het groene gebied bevindt, vormt geen direct gevaar voor de continuïteit van de organisatie. Een risico dat een score heeft in het oranje gebied, vraagt om extra aandacht van het college. Het risico vormt dan nog geen reëel gevaar voor de continuïteit van de organisatie, maar naarmate de tijd vordert, kan het risico wel een bedreiging gaan vormen. Het is daarom van belang tijdig beheersmaatregelen te nemen. Een risico met een risicoscore in het rode gebied, vereist directe aandacht om te voorkomen dat de continuïteit van de organisatie wordt bedreigd. Preventieve en reducerende beheersmaatregelen kunnen de kans respectievelijk het gevolg terugbrengen naar een acceptabel niveau.
Risico’s, zeker wanneer die door de organisatie zelf niet kunnen worden beïnvloed, dienen concernbreed periodiek gemonitord te worden. De financiële gevolgen van een (opgetreden) risico worden opgevangen met het weerstandsvermogen.
Risico's
Open-einde-regelingen sociaal domein
Risico Score
15
Omschrijving
We kennen als gemeente diverse open-einde-regelingen binnen het sociaal domein, namelijk de regelingen die vallen onder de jeugdwet, Wmo 2015, participatiewet (WWB). Het risico bestaat voor deze regelingen dat er een groter beroep op de regelingen wordt gedaan en dat het budget daardoor ontoereikend is.
Beheersmaatregelen
1. Er wordt ingezet op preventie en vroegsignalering met als doel problemen te voorkomen of vroeg te signaleren zodat er een eenvoudiger oplossing volstaat. 2. Wanneer een inwoner met een (zorg)vraag bij de gemeente komt dan wordt samen met de inwoner bepaald op welke wijze de vraag passend en duurzaam kan worden opgelost. 3. Participatie wordt zoveel mogelijk bevorderd. 4. De gemeente kan indien er sprake is van bijstandstekorten een beroep doen op een vangnetregeling om grote tekorten te compenseren. Om daar aanspraak op te maken moet het tekort op het bijstandsbudget groter zijn dan 5% of 30 euro per inwoner. 5. De raad heeft de mogelijkheid om een budgetplafond in te stellen met als gevolg dat wachtlijsten ontstaan voor bepaalde voorzieningen. Dit is echter een uiterst onwenselijke situatie in die gevallen dat zorg geboden moet worden.
Oorzaak
Als gemeente beperkte grip op de toestroom naar voorzieningen, maar financieel wel verantwoordelijk.
Nieuwkomers/ statushouders doen een beroep op verschillende regelingen.
Gevolg
Het budget is ontoereikend om de lasten op te vangen met mogelijke overschrijding van het budget als gevolg.
Risico's
Ontwikkeling gemeentefonds
Risico Score
12
Omschrijving
De gemeente is grotendeels afhankelijk van de algemene uitkering. Bij het vaststellen van de perspectiefnota 2018-2021 is de stelpost voor het opvangen van tegenvallers bij de algemene uitkering ingezet voor structurele uitgaven.
Beheersmaatregelen
1. Bij de periodieke circulaires van het ministerie worden de ontwikkelingen van het gemeentefonds nauwlettend gevolgd en de begroting wordt hierop aangepast. 2. Loon- en prijsontwikkelingen die binnen de algemene uitkering zijn te traceren, worden afzonderlijk als een stelpost in de begroting opgenomen. Hiermee kunnen toekomstige loon- en prijsstijgingen worden opgevangen.
Oorzaak
- Bestaande verdelingsmaatstaven ontwikkelen zich anders dan geraamd.
- De verdeling door het Rijk wordt herzien.
- Het Rijk bezuinigt op het Gemeentefonds.
Gevolg
Gelet op de omvang van het gemeentefonds kunnen wijzigingen door het Rijk direct forse financiële impact hebben op de gemeentelijke financiën.
Risico's
Procedurefouten bij inkoop en aanbestedingen
Risico Score
8
Omschrijving
Het gaat met name over de zogenaamde 2b diensten zoals het inhuren van personeel. Binnen de gemeente zijn een groot aantal functionarissen betrokken bij de inkoop en aanbesteding.
Beheersmaatregelen
1. Eind 2017 is door een externe partij een adviesrapport opgesteld hoe we in Dalfsen komen tot een professionele inkooporganisatie. Door de gemeenteraad zijn reeds middelen toegekend waardoor hieraan invulling kan worden gegeven. De komende jaren zullen in het teken staan van een stapsgewijze professionalisering van de inkoopfunctie. 2.Europese aanbestedingen worden met deskundige begeleiding gedaan. 3. Jaarlijks vindt er een analyse plaats met betrekking tot inkopen boven de EU drempelwaarden door de medewerker Verbijzonderde Interne Controle (VIC). 4. In het controleprotocol is opgenomen dat alleen EU aanbestedingen meewegen in de fouttolerantie van de accountant.
Oorzaak
- De inkoopfunctie is nog niet optimaal geborgd en versnipperd in de organisatie.
- Per 1 juli 2016 is de aanbestedingswet gewijzigd waardoor meer inkopen onder het strengere EU regime vallen.
Gevolg
- Bij een gerechtelijke procedure kan de gemeente worden veroordeeld tot het vergoeden van de financiële schade.
- Gevolgde procedures kunnen door aanbestedende partijen worden afgekeurd of achteraf kan blijken dat aanbesteding niet op een rechtmatige wijze heeft plaatsgevonden.
Risico's
Project Kulturhus De Spil ( voorheen WOC Campus )
Risico Score
10
Omschrijving
Grote projecten, zoals Kulturhus De Spil in Nieuwleusen, met veelal langdurige en forse gevolgen voor de gemeentelijke begroting worden ter hand genomen. De realisatie kan leiden tot budgetoverschrijding.
Beheersmaatregelen
1. Er is een stuurgroep in het leven geroepen die vergadert maandelijks via de GOTIK-methode (Geld, Organisatie, Tijd, Informatie, Kwaliteit). De risico's worden in beeld gebracht m.b.v. de RISMAN methode. 2. Er is een projectmanagementbureau ingeschakeld die het traject van aanbesteding heeft geregeld. Dit bureau heeft eveneens de volgende taken: budgetbewaking, directievoering en toezicht. 3. Er is door het projectmanagementbureau een 'projectkwaliteitsplan uitvoering' opgesteld die op basis van de GOTIK-methode de bouwfase bewaakt. 4. De gemeenteraad heeft een monitoringscommissie ingesteld en deze vergadert periodiek. 5. De toekomstige exploitatie is in beeld gebracht en aan de raad verstrekt voorafgaand aan het besluit voor het go/nogo-besluit voor de realisatie en bouwfase. 6. Er is een CV opgericht waarin gemeente en de beheersstichting deelnemen, die periodiek met elkaar om tafel zitten om ook de financiële stukken/situatie van de CV te beoordelen om zodoende meer (bestuurlijke) grip te houden. 7. Er is binnen door het raad beschikbaar gestelde budget een post onvoorzien opgenomen van € 400.000.
Oorzaak
Uitloop van de planning als gevolg van gewijzigde constructieberekeningen, weersomstandigheden en aantrekkende markt (beschikbaar personeel aannemers).
Wijzigingen in de bouw, aangedragen vanuit de toekomstige gebruikers, kan leiden tot meerwerk.
Gevolg
Uitloop van de planning of wijzigingen in de bouw kunnen leiden tot overschrijding van het beschikbare budget.
Risico's
Exploitatierisico bij verbonden partijen
Risico Score
12
Omschrijving
Verbonden partijen vertegenwoordigen een financieel en een bestuurlijk belang. De grootste risico's loopt de gemeente bij de gemeenschappelijke regelingen.
Beheersmaatregelen
1. De verbonden partijen rapporteren periodiek over de risico's in de planning & control documenten. Door de beleidsmedewerker concerncontrol wordt hier toezicht op gehouden. 2. Door een aantal gemeenschappelijke regelingen wordt eigen weerstandsvermogen aangehouden zodat zij zelf deze risico's kunnen opvangen en/of tijdig kunnen bijsturen.
Oorzaak
Binnen de verbonden partijen kan sprake zijn van deel-verantwoordelijkheid voor de exploitatie.
Gevolg
Wij kunnen geconfronteerd worden met een exploitatietekort van een verbonden partij dat wij moeten aanzuiveren.
Risico's
Datalekken en/of niet (juiste) naleving van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (m.i.v. 25 mei 2018)
Risico Score
10
Omschrijving
In de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) is geregeld dat persoonsgegevens beveiligd moeten worden om datalekken te voorkomen. De gemeente is verplicht elk ernstig datalek actief te melden bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Vanaf 25 mei 2018 is de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) van toepassing en geldt de Wbp niet meer. De AVG leidt tot meer verplichtingen bij het verwerken van persoonsgegegevens. De Autoriteit Persoonsgegevens kan forse boetes opleggen indien de regels uit de AVG worden overtreden.
Beheersmaatregelen
1: De ICT omgeving is dusdanig ingericht en voorzien van een firewall om onbevoegde toegang te voorkomen. 2. Er zijn procedures en richtlijnen vastgesteld omtrent informatiebeveiliging. 3. Bij de implementatie van de Algemene Verordening Gegevensbescherming wordt de gemeente ondersteund door een externe partij met expertise op dit terrein. 2: Er is en wordt specifieke aandacht besteed aan de bewustwording mbt informatieveiligheid en het omgaan met privacy gevoelige gegevens onder het personeel.
Oorzaak
- Aanvallen van buitenaf via ransome, malware en hackers.
- Binnen de gemeente wordt dagelijks een groot aantal privacygevoelige gegevens verwerkt met het risico op het ontstaan van een datalek.
Gevolg
Er kunnen forse boetes worden opgelegd en de gemeente kan aansprakelijk worden gesteld. Voor de burger kan identiteitsfraude grote financiële en maatschappelijke problemen opleveren.
Risico's
Naheffing door belastingdienst
Risico Score
12
Omschrijving
Mogelijke naheffing in het kader van BTW, BTW Compensatiefonds, Werkkostenregeling (WKR) en Vennootschapsbelasting (VPB) bij het niet goed toepassen van de regelgeving.
Beheersmaatregelen
1. Om de fiscale positie in de organisatie te versterken zijn extra middelen aangevraagd en toegekend in 2017 (uitbreiding fte). Deze middelen worden in eerste instantie in 2018 ingezet ten behoeve van inhuur expertise op het gebied van fiscaliteit. In samenspraak met deze fiscaal specialist wordt in 2018 beoordeeld op welke wijze het toegekende budget het beste structureel ingezet kan worden. 2. De financieel adviseurs hebben een training fiscaliteit gevolgd. 3. In het sjabloon voor B&W-voorstellen wordt extra aandacht gevraagd voor fiscale gevolgen. 4. De interne controle op processen fiscaliteit is uitgebreid en zal in 2018 nog verder worden uitgebreid.
Oorzaak
De fiscale componenten zijn nog niet optimaal geborgd in onze organisatie.
Gevolg
De belastingdienst kan bij een boekencontrole over meerdere jaren een naheffing opleggen en eventueel ook boetes.
Risico's
Claims en aansprakelijkheidstellingen
Risico Score
6
Omschrijving
De gemeente loopt bij de uitvoering van haar publieke taak risico's op claims door derden zoals aansprakelijkheidsstellingen en gerechtelijke procedures. Met name in de openbare ruimte is sprake van dit risico.
Beheersmaatregelen
De gemeente is verzekerd voor dergelijke aansprakelijkheidsstellingen. Wel geldt er binnen de aansprakelijkheidsverzekering een eigen risico van € 2.500. Vooral veel materiele schades blijven onder dit bedrag. Indien er sprake is van veel toegekende aansprakelijkheidsstellingen kunnen de kosten oplopen. Dit heeft tevens invloed op de aangeboden premiestelling.
Oorzaak
Er kunnen zich situaties voordoen waarbij sprake is van (financiele) schade waarvoor de gemeente in beginsel aansprakelijk is.
Gevolg
De gemeente kan worden verplicht tot het vergoeden van de financiele schade van de tegenpartij, daarnaast is er ook imagoschade.
Risico's
Kosten voormalig personeel en aanspraak wachtgelduikering wethouders
Risico Score
10
Omschrijving
Het is in de afgelopen jaren incidenteel voorgekomen dat een vaststellingsovereenkomst is opgesteld met daarin een financiële component. Daarnaast lopen we het risico dat wethouders aanspraak maken op een wachtgelduitkering (maximaal 36 maanden).
Beheersmaatregelen
- Bij de werving- en selectie van personeel is vanaf schaal 10 een assessment een verplicht onderdeel van de procedure. - Er wordt toegezien op de juiste toepassing van de 'goed gepraat' gesprekscyclus. - Voor wat betreft de wachtgelduitkeringen zijn geen beheersmaatregelen getroffen.
Oorzaak
- De gemeente is zelf risicodrager voor WW uitkeringen.
- Het beeindigen van een dienstverband door een arbeidsconflict.
- Voor de aanspraken op een wachtgelduitkering zijn wij eigen risicodrager.
Gevolg
Bij een vaststellingsovereenkomst wordt een financiële compensatie overeengekomen.
Een wachtgelduitkering leidt tot een financiele verplichting voor de gemeente waar in de begroting geen rekening mee is gehouden.
Risico's
Eenzijdige tariefsaanpassing door contractpartijen
Risico Score
6
Omschrijving
Voor de bedrijfsvoering van de organisatie zijn wij afhankelijk van een aantal externe partijen waarbij eenmaal gemaakte keuzes kunnen leiden tot een ongewenste machtspositie.
Beheersmaatregelen
In nieuw af te sluiten overeenkomsten een afdwingbare clausule opnemen.
Oorzaak
Eenzijdige tariefsaanpassing door contractpartijen.
Gevolg
- Kapitaalvernieting van o.a. software en implementatie.
- Verhoging van tarieven en het voeren van gerechtelijke procedures waarbij de lasten hoger uitvallen dan voorzien.
Beschikbare weerstandcapaciteit
De beschikbare weerstandscapaciteit bestaat uit middelen en mogelijkheden, waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten die onverwacht en substantieel zijn te dekken. Het gaat om die elementen waarmee tegenvallers eventueel bekostigd kunnen worden. Hierbij kan onderscheid worden gemaakt tussen incidentele en structurele weerstandscapaciteit.
Incidentele weerstandscapaciteit
Incidentele weerstandscapaciteit is het vermogen om calamiteiten eenmalig op te vangen. Het zijn de direct aan te wenden middelen voor financiële tegenvallers. Alleen reserves die alternatief aanwendbaar zijn worden meegenomen. Specifieke bestemmingsreserves rekenen we niet mee, omdat een onttrekking uit deze reserves direct van invloed is op de dekking van kosten in de exploitatie. Stille reserves worden eveneens niet meegenomen. Niet duidelijk is in hoeverre stille reserves op korte termijn liquide te maken zijn. In onderstaande tabel staan reserve bedragen waar geen claim op rust.
Vrij besteedbaar | |
---|---|
Algemene reserve | 5.500.000 |
Algemene reserve vrij besteedbaar | 3.599.000 |
Reserve Milieu | 10.000 |
Reserve herstructurering openbaar groen | 196.000 |
Reserve sociaal domein | 963.000 |
Reserve volkshuisvesting | 598.000 |
Totaal | 10.866.000 |
N.B. De risico's die worden gelopen binnen de grondexploitaties zijn beschreven in de paragraaf grondbeleid. De algemene reserve grondexploitatie is de buffer voor het opvangen deze risico's. Deze reserve wordt berekend en onderbouwd op basis van de risico's die worden gelopen binnen de grondexploitaties en is om deze reden in bovenstaande tabel niet opgenomen. Voor het risicomanagement en weerstandsvermogen van het grondbeleid verwijzen wij u naar de paragraaf grondbeleid.
Ter vergelijk: in de jaarrekening 2016 was de vrij besteedbare incidentele weerstandscapaciteit exclusief de algemene reserve grondbedrijf € 10.394.000
Structurele weerstandscapaciteit
Structurele weerstandscapaciteit betreft de middelen die eventueel aangeboord kunnen worden om tegenvallers op te vangen. De structurele weerstandscapaciteit betreft de mogelijkheid om vanuit een verhoging van belastingen en leges structurele risico’s op te vangen.
De onbenutte belastingcapaciteit wordt berekend door de maximale tarieven (artikel 12) te vergelijken met de gehanteerde tarieven. Het Ministerie publiceert de artikel 12 tarieven jaarlijks bij de mei circulaire van het gemeentefonds. De riool- en afvalstoffenheffing is in Dalfsen 100% kostendekkend en wordt niet meegenomen in de berekening. Het saldo van deze voorzieningen dient namelijk terug te vloeien naar de burger.
De berekening van de onbenutte belastingcapaciteit is als volgt:
Soort | WOZ-waarde | Tarief | Tarief | Verschil | Onbenutte |
---|---|---|---|---|---|
jul-17 | Dalfsen | art. 12 status | in tarief | capaciteit | |
eigenaar woning | 2.913.000.000 | 0,1125 | 0,1952 | 0,0827 | 2.409.000 |
eigenaar niet-woning | 691.000.000 | 0,1637 | 0,1952 | 0,0315 | 218.000 |
gebruiker niet-woning | 600.500.000 | 0,1394 | 0,1952 | 0,0558 | 335.000 |
Totaal | 2.962.000 |
Bij het berekenen van de onbenutte belastingcapaciteit zijn wij volledigheidshalve uitgegaan van de landelijke ontwikkelingen voor woningen en niet-woningen, zoals deze geschetst zijn in de mei circulaire 2017. Het tarief artikel 12 status is afkomstig uit de mei circulaire 2017.
Het totale verwachte weerstandsvermogen 2017 ziet er als volgt uit:
Incidentele weerstandscapaciteit | 10.866.000 |
Structurele weerstandscapaciteit | 2.692.000 |
Totaal weerstandsvermogen | 13.558.000 |
Benodigde weerstandcapaciteit
Het netto-risico op basis van de geïnventariseerde risico's bedraagt € 4.065.000. Er wordt overeenkomstig het beleid gerekend met een zekerheidspercentage van 90%. Dit betekent dat
€ 3.658.000 wordt opgenomen als benodigde weerstandscapaciteit.
Op basis van onderstaande tabel wordt de waardering van de ratio's gedaan.
Waarderingscijfer | Ratio weerstandsvermogen | Betekenis |
---|---|---|
A | > 2,0 | Uitstekend |
B | 1,4 < x < 2,0 | Ruim voldoende |
C | 1,0 < x < 1,4 | Voldoende |
D | 0,8 < x < 1,0 | Matig |
E | 0,6 < x < 0,8 | Onvoldoende |
F | < 0,6 | Ruim onvoldoende |
Indien de beschikbare weerstandscapaciteit gedeeld wordt door de benodigde weerstandscapaciteit uit de risicosimulatie ontstaat de ratio weerstandsvermogen.
Ratio weerstandsvermogen | 2017 | 2016 | 2015 |
---|---|---|---|
Benodigde weerstandscapaciteit | 3.658.000 | 3.735.000 | 4.140.000 |
Beschikbare weerstandscapaciteit | 13.558.000 | 16.727.000 | 18.141.000 |
- waarvan incidenteel | 10.866.000 | 13.983.000 | 15.972.000 |
- waarvan structureel | 2.692.000 | 2.743.684 | 2.169.000 |
Benodigd versus beschikbaar (ratio weerstandsvermogen) | 3,7 | 4,5 | 4,38 |
De gemeente Dalfsen behaalt met een ratio van 3,7 waarderingscijfer A. Dit betekent dat de gemeente in ruime mate in staat is om tegenvallers op te vangen zonder dat dit de continuïteit van de organisatie in gevaar brengt. De norm voor ons is gesteld op een score van 2 (uitstekend).
Uit bovenstaande tabel blijkt dat ratio ten opzichte van 2015/2016 is gedaald als gevolg van een daling van de beschikbare incidentele weerstandscapaciteit. Zoals aangegeven is in de beschikbare incidentele weerstandscapaciteit 2017 de algemene reserve grondbedrijf niet meegenomen. Ter vergelijk: in de jaarrekening 2016 was de vrij besteedbare incidentele weerstandscapaciteit exclusief de algemene reserve grondbedrijf € 10.394.000 (ten opzichte van € 10.866.000 in 2017). Uitgaande van dezelfde systematiek als voorgaande jaren zou de ratio weerstandsvermogen met 4,9 iets hoger zijn door de grote winstnames binnen de grondexploitatie.
Wijzigingen in de top 10 risico's ten opzichte van de jaarrekening 2016:
- Het gerapporteerde risico 'budget jeugdzorg' in de jaarrekening 2016 is breder getrokken en aangepast in het risico 'open einde regelingen sociaal domein'. Hieronder valt o.a. ook het in de jaarrekening 2016 afzonderlijk gerapporteerde risico 'budget bijzondere bijstand'.
- Het risico tegenvallers grondexploitatie is zoals toegelicht niet meegewogen gelet op het feit dat hiertegenover de algemene reserve grondexploitatie als buffer staat. Deze reserve wordt berekend en onderbouwd op basis van de risico's welke worden gelopen binnen de grondexploitaties.
- Het risico 'kwaliteitsniveau wegen daalt onder het gewenste niveau' is breder getrokken en als volgt weergegeven: 'claims en aansprakelijkheidstellingen'. Dit kan bijvoorbeeld onder andere het gevolg zijn van bijv. de daling van het kwaliteitsniveau wegen.
- Als nieuw risico is opgenomen: 'kosten voormalig personeel en aanspraak wachtgelduitkeringen wethouders'.
Financiële kengetallen
Door middel van deze kengetallen en hun beoordeling ontstaat er een beter beeld van de financiële positie van de gemeente.
De volgende zes financiële kengetallen worden onderkend:
- Netto schuldquote
- Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
- Solvabiliteitsratio
- Structurele exploitatieruimte
- Grondexploitatie
- Belastingcapaciteit: Woonlasten meerpersoonshuishouden
Hieronder treft u voor de jaarrekening 2017 per genoemd kengetal een uitleg aan, inclusief de berekening en beoordeling.
1. Netto schuldquote (gecorrigeerd)
Definitie:
De netto schuldquote geeft de verhouding weer tussen het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. In het verlengde hiervan kennen we ook de zogenoemde “Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen”. Bij deze specifieke quote wordt er gekeken naar het effect van door de gemeente verstrekte leningen op de schuldenlast van de gemeente.
Beoordeling:
De verhouding tussen schulden en baten is goed.
2. Solvabiliteitsratio
Definitie:
De mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Dit wordt uitgedrukt in het percentage Eigen Vermogen ten opzichte van het balanstotaal. In het bedrijfsleven is dit een veelgebruikte ratio en daar wordt een minimum norm gehanteerd tussen 25% en 40% voor een solvabele vermogenspositie.
Beoordeling:
Het solvabiliteitsratio van 58% laat zien dat de gemeente Dalfsen een zeer solvabele vermogenspositie heeft en verhoudingsgewijs dus meer eigen vermogen dan vreemd vermogen bezit. Wel zien we dat het eigen vermogen afneemt door grote investeringen.
3. Kengetal grondexploitatie
Definitie:
De boekwaarde van de voorraden grond zijn van belang, want deze waarden moeten meerjarig worden terugverdiend bij de verkoop. De ratio wordt berekend door de niet in exploitatie gronden op te tellen bij de bouwgrond in exploitatie. Vervolgens wordt dit totaalbedrag gedeeld door de totale baten van de programmabegroting of jaarrekening.
Beoordeling:
Dit kengetal laat zien wat de verhouding tussen de totale baten en de terug te verdienen bedragen aan bouwgronden is. De verwachting is dat de komende jaren de voorraden gronden zullen afnemen en daarmee de ratio nog verder zal dalen.
4. Structurele exploitatie ruimte
Definitie:
Om een flexibele begroting te kunnen bewerkstelligen is het zinvol de structurele baten hoger te laten zijn dan de structurele lasten. De structurele exploitatieruimte wordt bepaald door het saldo van de structurele baten en lasten en het saldo van de structurele onttrekkingen en toevoegingen aan reserves gedeeld door de totale baten en uitgedrukt in een percentage.
Beoordeling:
De structurele exploitatieruimte is positief. Dat betekent dat we structureel minder uitgeven dan we ontvangen. Dit heeft vooral te maken doordat door de nieuwe regelgeving in de BBV geen rente meer wordt toegevoegd aan de reserves.
5. Belastingcapaciteit
Definitie:
De ruimte die een gemeente heeft om zijn belastingen te verhogen wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. Het Coelo/ Waarstaatjegemeente publiceert jaarlijks deze gegevens.
Beoordeling:
De informatie van Waarstaatjegemeente.nl sluit niet aan bij de jaarrekening 2016. Dit geeft een vertekend beeld op de gemiddelde woonlasten. Voor 2017 kunnen we stellen dat de gemiddelde woonlast voor een "gemiddeld" gezin in Dalfsen ruim 10% lager ligt dan het landelijke gemiddelde. De burger van Dalfsen profiteert dus mee van de gezonde financiële situatie van de gemeente Dalfsen.
Samenvatting risicoprofiel
De gemeente Dalfsen behaalt met een ratio van 3,7 waarderingscijfer A. Dit betekent dat de gemeente in ruime mate in staat is om tegenvallers op te vangen zonder dat dit de continuïteit van de organisatie in gevaar brengt. De norm voor ons is gesteld op een score van 2 (uitstekend). In vergelijking met andere gemeenten scoren wij zeer hoog.
De kengetallen laten zien dat onze schuldenpositie en solvabiliteitsratio zeer goed te noemen zijn. Dit geeft aan dat de gemeente financieel weerbaar is.
Ten aanzien van de grondexploitaties zien we een zeker risico als gevolg van een behoorlijk forse grondpositie, echter door de strakke regie op de grondexploitaties en de jaarlijkse bijstelling verwachten we geen probleem ten aanzien van dit onderwerp. De structurele exploitatieruimte laat een positief percentage zien. Dit betekent dat de structurele baten toereikend zijn om de structurele lasten te dekken.
Bovenstaande in samenhang bezien kan geconcludeerd worden dat er sprake is van een solide financiële positie.